Vakgroep

Vormen van vakgroepen

Er zijn verschillende manieren om vakgroepen vorm te geven op school, afhankelijk van de cultuur en grootte van de school. Bijvoorbeeld:

  • Zijn er graadoverstijgende vakgroepen?
  • Zijn er vakgroepen per vak of per leergebied (vb. moderne talen)
  • Zijn er aparte of gezamenlijke vakgroepen op scholen met meerdere onderwijsvormen? 

 

Sterktes

  1. Vakdidactiek uitdiepen
  2. Vaak vrij duidelijk leiderschap met voorzitter
  3. Inbedding in schoolwerking
  4.  Regelmatig vrij geroosterd om te vergaderen

Valkuilen

  1. Het blijft bij het louter uitwisselen van materiaal.
  2. Horizontale afstemming met andere vakgroepen is nodig
  3. Verticale afstemming met leraren uit andere graden is nodig 
  4. Burgerschap wordt vaak minder transversaal benaderd indien het alleen in vakken gestoken wordt en leraren er individueel mee aan de slag gaan.
‘We hebben een zeer uitgesproken vakgroepwerking op school. Dat betekent dat alle leerkrachten van één vakgroep samen vrijgeroosterd zijn. Dus alle collega's die mens en samenleving geven die zijn 1 uur, 50 minuten lesvrij samen om de vakgroepwerking uit te bouwen. We doen dat omdat 5, 6, 7, 8 mensen een moment moeten zoeken na schooltijd om te overleggen, daar kwamen die gewoon niet uit. Dus we hebben gezegd we gaan het faciliteren, één keer per week. Dan is het kort en krachtig, als ze langer willen overleggen moeten ze maar dat buiten de schooltijd dat doen. Maar elke vakgroep met meer dan 2 leden die hebben dat lesuur om te overleggen, dan ben je opdrachtvrij: geen les, geen toezicht, geen wacht. Je kan zeggen iedereen moet daar wat moeite voor doen maar op dat vlak helpt het wel als de organisatie zegt: je kan het dan doen, gebruik het of gebruik het niet. En dat werkt, dat werkt al een heel aantal jaren.
Directeur

Vakgroepvoorzitter

De rol van de vakgroepvoorzitter is van belang. Zo zijn er vier rollen: 

1. Groepsgericht vakgroepleiderschap: er is een collegiale cultuur met reflectie en dialoog en gezamenlijke verantwoordelijkheden. Voor de vakgroepleider is de taak: organiseren en leiden.

2. Ontwikkelingsgericht vakgroepleiderschap: hierbij ligt de focus op ondersteunend eerder dan controlerend leiderschap ten aanzien van professionele ontwikkeling van leraren. Een voorwaarde is dat leraren voldoende expertise en ervaring hebben in vakgebied. 

3. Overbrugging en bemiddeling: Hier dient de vakgroepvoorzitter vooral als brug tussen directie en leraren. 

4. Verbinding: de focus van de voorzitter ligt op onderlinge verbinding tussen leden. 

Vaak staat groepsgericht vakgroepleiderschap centraal. Een valkuil hiervan is echter dat er soms te weinig diepgaande dialoog is binnen de vakgroep en dat het uitwisselen van lespraktijken of voorbereidingen voorop staat. Dit laat weinig ruimte voor lesbezoeken en meer structurele vormen van samenwerking.

Tips

  • Ga na hoe het leiderschap binnen jullie vakgroep vooral wordt ingevuld. Wat zijn hier voordelen van en hoe kan dit jullie voor uitdagingen stellen? 
  • Niet alleen de leidende rol moet verdeeld worden maar tijdens een vakgroep kunnen ook specifieke verwachtingen of rollen uitbesteed worden. Zo kiest één school om leden uit de vakgroep een specifieke focus te geven zoals evaluatie, digitale tools, op zoek naar professionaliseringsinitiatieven.
  • Zorg voor een samenwerking die verder reikt dan uitwisseling van lessen en materialen. Plan observaties en lesbezoeken binnen de leraren van de vakgroep. 
  • Reflecteer over de regelmaat dat je samen met vakgroepen van je vak van een andere graad of een ander jaar overlegt én met verwante vakgroepen uit je leergebied. Zo is er een leraar die reflecteert: 'nu zijn we met 10 mensen in een vakvergadering, misschien beter graad per graad vergaderingen houden op school.' 
  • Vakgroepen zijn vaak dé dominante manier van teams organiseren op school. Een doorgedreven vakgroepwerking mag niet ten koste gaan van de eenheid van alle leraren op school. Denk na hoe je fragmentering van je lerarenteam kan vermijden en zet ook in op andere teamvormen en samenwerkingen. 
  • Sommige vakgroepwerkingen worden vast ingeroosterd, wat samenwerken hoger op de agenda zet.